Đằng sau “bóng ma” doanh nghiệp FDI bỏ trốn

Bài 1: Ông chủ ra đi, nợ ở lại

Ông chủ DN FDI bất ngờ bỏ trốn khiến người lao động bơ vơ, để lại khoản nợ khổng lồ cho cơ quan thuế, bảo hiểm xã hội… Sở KH&ĐT các tỉnh liên tục gửi “trát” tìm nhà đầu tư nước ngoài để làm thủ tục thu hồi giấy phép. Điển hình như tỉnh Đồng Nai đang làm thủ tục thu hồi 26 dự án, năm 2015 đã thu hồi giấy phép 37 dự án.

Bỗng dưng mất tích

Khi chúng tôi đặt vấn đề tìm hiểu về DN FDI bỏ trốn, bỏ lại số nợ bảo hiểm xã hội (BHXH), đại diện Bảo hiểm xã hội huyện Mỹ Hào (Hưng Yên) hướng dẫn tới tìm hiểu Cty TNHH Sina Imtech đăng ký hoạt động tại xã Ngọc Lâm (Mỹ Hào, Hưng Yên).

Công ty có gần 300 lao động, thuê mặt bằng, nhà xưởng tại Công ty Hưng Thành (Ngọc Lâm, Mỹ Hào, Hưng Yên). Vào tháng 12/2013, khi công nhân đến làm việc, kho xưởng khóa kín cửa. Người lao động tìm mọi cách liên lạc với ban giám đốc nhưng không được. Lúc này cả cơ quan chức năng và người lao động “té ngửa” vì chủ DN đã bỏ trốn.

“Cty Sina Imtech chủ yếu sản xuất thiết bị điện tử như pin, sạc điện thoại. Giám đốc bỏ trốn, ngân hàng thì siết nợ máy móc.  Khi tham gia niêm phong, tôi thấy toàn máy cũ, lạc hậu. Cty Hưng Thành đòi mặt bằng, nên số máy đó ngân hàng phải chuyển đi thanh lý. Công nhân bị nợ lương cũng đành chịu”, ông Nguyễn Xuân Sơn, Trưởng Công an xã Ngọc Lâm kể lại.

Công nhân ghi thông tin sổ BHXH trước cổng Cty TNHH Gmie (Bắc Ninh). Ảnh: T.T.

Ngoài người lao động, Cty Hưng Thành cũng mất số tiền thuê mặt bằng gần 2 năm chưa thanh toán của Sina Imtech. “Số tiền thuê mặt bằng chúng tôi bị quỵt khá lớn nhưng cũng không biết kêu ai vì có kêu cũng không xử lý được. Khi họ bỏ trốn, hoá ra giám đốc cũng là đi thuê. Kêu nhiều lại mất uy tín của công ty mình”, đại diện Cty Hưng Thành nói.

Theo thống kê của BHXH Mỹ Hào, đến nay Sina Imtech nợ hơn 620 triệu đồng. Sau khi công ty đóng cửa, công nhân nhiều lần tìm đến xin giải quyết nhận lại sổ bảo hiểm để nộp vào công ty mới nhưng không thể giải quyết.

“Đúng quy định, khi công ty quyết toán hết số nợ BHXH, chúng tôi mới chốt sổ và trao trả cho người lao động. Đến nay, giám đốc công ty bỏ trốn, sổ bảo hiểm cũng thất lạc, không biết ai đang cầm. Không có sổ, và còn nợ tiền nên chúng tôi không thể chốt sổ cho người lao động”, bà Nguyễn Thị Kim Dung, Giám đốc BHXH huyện Mỹ Hào, cho biết.

Ráo riết tìm nhà đầu tư bỏ trốn

Trên đây chỉ là một số trong nhiều vụ việc DN FDI dừng hoạt động, bỏ trốn khiến người lao động bơ vơ. Như Cty TNHH Gmie (Bắc Ninh) ngừng hoạt động vào tháng 6/2015 khiến gần 440 công nhân bị đẩy ra đường. Cty TNHH Tsoca ViNa (khu công nghiệp Biên Hoà 2); Cty TNHH Kỹ nghệ J&V (khu công nghiệp dệt may Nhơn Trạch)… nợ bảo hiểm 500-600 triệu đồng.

“Theo thống kê của Bộ KH&ĐT, đến hết tháng 5/2013, cả nước có 518 DN FDI vắng chủ, với tổng vốn đăng ký hơn 900 triệu USD . Con số DN FDI bỏ trốn ở các địa phương qua các năm đều có nhưng từ 2013 đến nay chưa có tổng hợp chung gửi về Bộ KH&ĐT. Hai năm gần đây, các sở KH&ĐT liên tục thu hồi giấy phép đầu tư của dự án bỏ trốn, cho thấy sự quyết liệt, giải quyết xoá bỏ dự án không hiệu quả, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi”, ông Phan Hữu Thắng, nguyên Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài, cho biết.

Theo quy định, sau 90 ngày kể từ khi đăng tải thông tin, nhà đầu tư không liên lạc, sở KH&ĐT các tỉnh sẽ làm thủ tục chấm dứt dự án theo quy định. Để đảm bảo môi trường đầu tư kinh doanh, các sở KH&ĐT khá mạnh tay chấm dứt dự án FDI ngưng hoạt động hoặc giải ngân chậm, không hiệu quả. 

Tại Đồng Nai, đến 8/2016 còn 26 dự án FDI ngưng hoạt động với tổng số vốn 133 triệu USD. Trong đó chỉ có 2 dự án chưa giải ngân vốn, còn lại 24 dự án đã giải ngân một phần vốn đăng ký. Trước đó, vào cuối năm 2015, tỉnh này cũng thu hồi hơn 37 dự án FDI. Trong đó có 22 dự án vắng chủ, phần lớn các dự án đã ngưng hoạt động trên 5 năm.

Ông Cao Tiến Dũng, Giám đốc Sở KH&ĐT Đồng Nai cho biết, hiện có 2 nơi quản lý DN FDI là Ban quản lý các khu công nghiệp và Sở KH&ĐT tỉnh Đồng Nai. Một số DN do điều kiện kinh doanh thua lỗ, gặp khó khăn về vốn, điều kiện bất lợi nên đành chấm dứt hoạt động. Với DN bỏ trốn, sở liên lạc với lãnh sự quán, đề nghị họ can thiệp tìm nhà đầu tư. Nếu không tìm được sẽ xử lý theo đúng luật của Việt Nam.

“Với các dự án FDI không triển khai hoặc triển khai chậm, sở kiên quyết xử lý theo Luật Đầu tư, nhường cơ hội cho nhà đầu tư khác. Hạn chế thấp nhất số nhà đầu tư chiếm chỗ”, ông Dũng cho biết.

“Trát” tìm người liên tiếp được sở KH&ĐT các tỉnh phát đi. Mới nhất, Sở KH&ĐT Hưng Yên thông báo tìm nhà đầu tư Dos-Tex Việt Nam (Tây Ban Nha) làm thủ tục chấm dứt dự án (Cty này được cấp chứng nhận đầu tư năm 2009, tháng 11/2011, ngừng hoạt động và không còn khả năng trả nợ). 5 năm qua, chủ đầu tư cũng “biến mất”. Hay Sở KH&ĐT Hải Phòng vừa công bố tìm chủ đầu tư của hàng loạt dự án FDI như Cty TNHH Vinabel (Bỉ); Nhà máy Fiber Goods (Hàn Quốc)…