Ông chủ Lầu Năm Góc có thể muốn "câu giờ" khi mềm giọng về Biển Đông

Tổng thống Donald Trump và Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis. Ảnh: CNN

"Ông Mattis nói như vậy có thể vì muốn có thêm thời gian, để chính quyền của Tổng thống Donald Trump hoàn thiện nhân sự hoặc lập chiến lược giữa Washington và các đồng minh", ông Robert Eldridge, cựu quan chức cấp cao Bộ Quốc phòng Mỹ, hiện làm việc tại Nhật Bản, trao đổi với VnExpress về phát ngôn của ông Mattis tại Nhật cuối tuần qua.

Bộ trưởng Mattis hôm 4/2 cho biết Mỹ hiện không cần thiết phải thực hiện các động thái quân sự lớn ở Biển Đông nhằm đối phó với những hành vi quyết đoán từ phía Trung Quốc và nhấn mạnh tầm quan trọng của các biện pháp ngoại giao. 

Dù miêu tả phát ngôn của tân Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ là "lạ", chuyên gia Eldridge cho rằng chính quyền của Trump có thể thực sự muốn tránh xung đột quân sự ở Biển Đông, điều mà Bắc Kinh cũng mong muốn.

Trong khi đó, Phó Đô đốc Yoji Koda, cựu Tư lệnh Lực lượng tự vệ biển Nhật Bản (JMSDF), cho hay ông lưu tâm đến từ "đến lúc này" của Bộ trưởng Mattis. Điều đó cho thấy chính quyền của ông Trump có thể tiếp nhận các đề xuất từ phía quân đội trong việc đối phó với tình hình ở Biển Đông. 

"Có thể Tổng thống Trump sẽ đặt giải pháp quân sự trong danh sách chính sách của mình", ông Koda nói.

Là người lâu năm theo dõi diễn biến ở Biển Đông, Giáo sư Carl Thayer, Học viện Quốc phòng Australia, Đại học New South Wales, cho hay việc bộ trưởng Mattis đề cao biện pháp ngoại giao, tái khẳng định tầm quan trọng của tự do hàng hải là điều Nhật Bản muốn nghe.

"Nhật Bản coi an ninh ở Hoa Đông và Biển Đông kết nối với nhau, Tokyo muốn Mỹ làm đối trọng với Trung Quốc nhưng lại không muốn Washington có hành động khiêu khích khiến Nhật rơi vào xung đột với Trung Quốc", ông Thayer nói.

Giáo sư người Australia lưu ý vấn đề Biển Đông có thể trở thành "thứ yếu" trong ưu tiên chính sách của chính quyền Trump, so với căng thẳng ở Hoa Đông và tình hình trên bán đảo Triều Tiên. Việc ông Mattis tuyên bố sẽ bảo vệ các đảo tranh chấp ở Hoa Đông do Nhật Bản quản lý thể hiện ý định muốn ổn định vùng biển này. Washington muốn gây áp lực với Trung Quốc để khiến Triều Tiên ngừng các cuộc thử nghiệm tên lửa đạn đạo và hạt nhân. Trong khi đó, Mỹ cũng muốn có thương mại cân bằng với Trung Quốc và dùng con bài Đài Loan để làm đòn bẩy.

"Biển Đông dường như trở thành ưu tiên thứ ba của chính quyền Trump ở khu vực châu Á", ông Thayer nói.

Tuy nhiên, trong dài hạn, ông Thayer tin rằng bộ trưởng quốc phòng Mattis sẽ thể hiện sự cứng rắn hơn. Sau khi Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Rex Tillerson nêu đề nghị cần cấm Trung Quốc lên các đảo nhân tạo ở Biển Đông, ông Mattis trong lễ nhậm chức của mình đã tuyên bố ủng hộ Mỹ tăng cường xây dựng lực lượng hải quân và tăng hợp tác với các đồng minh. 

"Chúng ta có thể sẽ chứng kiến thêm các chuyến tuần tra bảo vệ tự do hàng hải quyết đoán hơn của Mỹ, làm tăng khả năng các đồng minh của Washington tham gia", ông Thayer nói.

Cựu quan chức cấp cao Bộ Quốc phòng Mỹ Robert Eldridge cho rằng Bộ trưởng Mattis được Tổng thống Trump rất tin cậy và đề cao, do đó việc ông Mattis có chuyến công du đầu tiên đến châu Á đã gửi ra tín hiệu rõ ràng là Mỹ coi trọng khu vực, cam kết bảo vệ hoà bình và an ninh cùng với các đồng minh. 

Phó đô đốc Koda nhấn mạnh khi tuyên bố Washington sẽ bảo vệ các đảo do Tokyo quản lý ở Hoa Đông, Bộ trưởng Mattis nhắm đến Bắc Kinh nhiều hơn là người dân Nhật và dân Mỹ. Washington muốn gửi ra tín hiệu rõ ràng nhằm ngăn chặn ý định cũng như hành động của Bắc Kinh ở cả Hoa Đông và Biển Đông.

Dự báo về hành động của Mỹ, Giáo sư Hideshi Takesada, Đại học Takushoku, cho hay Washington sẽ ngay lập tức đáp trả nếu Trung Quốc có động thái quân sự ở quần đảo Senkaku/Điếu Ngư như là điều tàu sân bay hoặc chiến đấu cơ đến đây.

"Trung Quốc hiểu rõ rằng hành động của mình sẽ gây nên xung đột quân sự với Mỹ", ông Takesada nói.

Giáo sư Thayer lưu ý các nước châu Á cần thận trọng vì đây mới là trong giai đoạn đầu của chính quyền Trump. 

"Nội các của ông Trump chưa được Quốc hội phê chuẩn đầy đủ. Có những ưu tiên khác như là Nhà nước Hồi giáo tự xưng và Iran. Hiện chiến lược của chính quyền mới vẫn chưa rõ", ông Thayer nhấn mạnh.