Bài phát biểu khiến NATO bất an của ông Trump

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại trụ sở NATO ở Brussels. Ảnh: CNN

Trong bài phát biểu ngày 25/5 tại trụ sở NATO ở Brussels, Bỉ, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã trách móc nặng nề các thành viên NATO vì đóng góp quá ít ỏi cho tổ chức. Các chuyên gia phân tích cho rằng bài phát biểu này cho thấy ông Trump chưa thực sự hiểu rõ cách thức hoạt động của NATO, có thể khiến các đồng minh châu Âu cảm thấy bất an và xa lánh Mỹ, theo CNN.

Cựu đại sứ Mỹ ở NATO Ivo Daalder cho rằng chuyến thăm này "là một sự kiện hoàn hảo để đưa ra một thông điệp thực sự đơn giản mà mọi tổng thống Mỹ đều muốn truyền đi ngay khi có cơ hội, rằng Mỹ giữ vững cam kết đối với quốc phòng của NATO". Thế nhưng ông Trump đã không làm điều đó.

"23 trong số 28 quốc gia thành viên vẫn chưa thực hiện phần đóng góp tài chính của mình", ông Trump tuyên bố, trong lúc các lãnh đạo NATO thể hiện sự bất an trên khuôn mặt khi đứng sau ông. "Điều này là không công bằng cho người dân và người đóng thuế Mỹ".

Các chuyên gia cho rằng lời trách móc này cho thấy ông Trump đang hiểu lầm về cách thức hệ thống tài chính của NATO hoạt động. Liên minh do NATO chỉ huy đã tích cực gửi quân hỗ trợ Mỹ trong cuộc xung đột ở Afghanistan và Iraq, khiến hơn 3.000 binh sĩ NATO thiệt mạng. Đây được coi là những đóng góp khó có thể tính bằng tiền.

"Suy nghĩ cho rằng các nước NATO nợ tiền là hoàn toàn sai lầm", Jeff Rathke, phó giám đốc Chương trình châu Âu tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và quốc tế (CSIS) ở Washington, nói. Các thành viên cam kết chi tiêu 2% GDP cho quốc phòng ngay tại nước họ, một mục tiêu chỉ có 5 thành viên NATO hiện nay đáp ứng. Họ không bị bắt buộc đóng khoản tiền này cho một quỹ trung tâm nào.

"Bất cứ ai có hiểu biết về NATO đều nhận thức được rằng các thành viên NATO không có những khoản nợ như vậy", Rathke nhấn mạnh.

Daalder, hiện là chủ tịch Hội đồng Chicago về các Vấn đề Toàn cầu, đánh giá Tổng thống Mỹ Trump dường như nhìn nhận mối quan hệ đồng minh NATO dựa trên các điều khoản kinh tế hoặc giao dịch kinh doanh.

"Vấn đề không nằm ở chi tiêu quốc phòng mà là đoàn kết và an ninh được xây dựng nên từ chi tiêu quốc phòng", Daalder nói.

Phớt lờ cam kết bảo vệ đồng minh

Lãnh đạo các nước NATO theo dõi bài phát biểu của ông Trump. Ảnh: AP

Trong bài phát biểu đầu tiên khi tới thăm trụ sở NATO kể từ khi nhậm chức này, ông Trump cũng không hề đả động gì đến Điều 5 Hiến chương NATO, trong đó yêu cầu các nước trong khối phải bảo vệ lẫn nhau khi một thành viên bị tấn công.

Theo Nick Burns, cựu đại sứ Mỹ tại NATO dưới thời tổng thống Mỹ George W. Bush, ông Trump là tổng thống Mỹ đầu tiên, kể từ thời điểm NATO thành lập tới nay, không tái khẳng định cam kết phòng vệ tập thể, một nguyên tắc giúp kết nối quan hệ đồng minh trong khối được quy định trong Điều 5.

Trump không chỉ "phớt lờ thỏa thuận về phòng vệ tập thể, vốn là phần quan trọng nhất của NATO", Rathke nói. "Tổng thống Mỹ đòi hỏi các nguồn tài chính nhưng lại không khẳng định cam kết với NATO. Không có củ cà rốt nào cả, chỉ toàn gậy. Điều ấy sẽ làm suy yếu niềm tin về cam kết của Mỹ với NATO", Rathke nhận xét.

"Đó không phải cách hiệu quả để thuyết phục các nước NATO rằng họ nên chi thêm tiền, đặc biệt khi những quốc gia này là những đồng minh đã gửi quân chiến đấu và hy sinh vì Mỹ", Daalder khẳng định.

Cựu đại sứ Burns cũng tán đồng ý kiến trên. "Mọi tổng thống Mỹ đều tái khẳng định phòng vệ tập thể với NATO và hôm nay là ngày để Trump làm điều đó. Người châu Âu mong chờ lời tái khẳng định này và ông ấy đã không làm vậy. Đây không phải cách mà bạn lãnh đạo một mối quan hệ đồng minh. Thỉnh thoảng bạn cũng phải tỏ thái độ 'thương cho roi cho vọt'. Nhưng hôm nay là cơ hội lớn, vậy mà ông ấy lại bỏ qua", Burns nhấn mạnh.

Burns cho biết ông cảm thấy "sửng sốt" trước bài phát biểu ông Trump đưa ra. "Nó thực sự gây thất vọng. Tôi ủng hộ ông ấy yêu cầu các đồng minh chi tiêu nhiều hơn cho quốc phòng. Nhưng yêu cầu đó phải đúng lúc, đúng chỗ. Và đây là thời điểm không phù hợp. Bài phát biểu quở trách của ông ấy đã sai về giọng điệu và sai luôn cả thời điểm", Burns nói và thêm rằng nó có thể gây phương hại cho vai trò lãnh đạo của Mỹ trong khối NATO.

Các nước khác "đang tìm kiếm một cam kết siết chặt quan hệ đồng minh và họ không nhận được điều đó", Burns nhận xét.

"NATO mong muốn Tổng thống Mỹ dẫn dắt khối đồng minh NATO... nhưng ông Trump không hiểu điều đó. Giờ đây, mọi người sẽ nghĩ rằng Angela Merkel mới là lãnh đạo của phương Tây", Burns bình luận.

"Về mặt ngoại giao, nếu đánh giá một cách tích cực nhất, bài phát biểu này là lạc lõng, còn tệ hơn nữa là sự xúc phạm", Rathke kết luận.