Sự thật về đường "lạ’ Trung Quốc ồ ạt vào Việt Nam

Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) cho biết đến thời điểm này, lượng đường trong nước tồn kho đã lên đến trên 750.000 tấn. Đây là mức tồn kho kỷ lục và có nguy cơ gây mất an toàn đối với ngành mía đường vốn đang gặp nhiều khó khăn.

Đáng chú ý, theo VSSA, đã có hàng trăm ngàn tấn đường lỏng bắp (HFCS - High-Fructose Corn Syrup, gọi tắt là đường lỏng) từ Trung Quốc mà nhiều người còn gọi là đường mới hay đường “lạ” được nhập vào Việt Nam khiến ngành mía đường trong nước càng lao đao.

Giá rẻ, dễ mua

Trong vai khách hàng, chúng tôi hỏi mua đường lỏng của Trung Quốc nhưng tiểu thương ở một số chợ trên địa bàn TP.HCM cho biết không bán loại đường này. “Đường lỏng Trung Quốc chủ yếu được bán sỉ cho các công ty sản xuất bánh kẹo, kinh doanh chất phụ gia với số lượng lớn. Còn người tiêu dùng ít sử dụng nên chúng tôi cũng ít bán lẻ” - chị Vy, tiểu thương tại chợ Bà Hoa, quận Tân Bình, nói.

Tuy nhiên, trên một số trang web có rao bán loại đường này. Chẳng hạn, một công ty chào bán đường lỏng Trung Quốc với tên sản phẩm là Nước đường - High fructose corn syrup 55%”, đựng trong những chiếc can thiếc có trọng lượng 25 kg/can.

“Loại đường lỏng này là dạng sirô hỗn hợp các loại đường từ bắp, được dùng làm nguyên liệu trong sản xuất nước giải khát, bánh kẹo… có độ ngọt cao hơn đường trắng, hạn sử dụng tới hai năm. Nếu anh mua dưới 500 kg thì giá 20.000 đồng/kg, trên một tấn giá sẽ giảm còn 17.500 đồng/kg. Nếu anh mua lần đầu để thử thì bên công ty em sẽ hỗ trợ với giá rẻ” - nhân viên công ty trên tư vấn.

Hiện nay đường trắng Việt Nam còn tồn kho trên 750.000 tấn. Đồ họa: THÙY TRANG

Một số công ty khác tại TP.HCM cũng chào bán sản phẩm đường lỏng nhập từ Trung Quốc với giá 17.000-18.000 đồng/kg. Nếu khách mua từ 500 kg trở lên sẽ được nhà cung cấp giao tận nhà.

Như vậy, so với giá đường trắng trong nước được chế biến từ mía đang bán lẻ trên thị trường 19.000-20.000 đồng/kg thì đường lỏng Trung Quốc rẻ hơn 2.000-3.000 đồng/kg.

Ông Phạm Quốc Doanh, Chủ tịch VSSA, cho hay thực chất đường lỏng Trung Quốc là chất ngọt thay thế được các công ty bánh kẹo, nước giải khát sử dụng. Ông Doanh dẫn chứng: “Sức tiêu thụ đường trắng chỉ tăng 1%-2% trong khi đường lỏng tăng đến 3%-4%. Nguyên nhân do các công ty thực phẩm chuyển sang sử dụng đường lỏng để giảm chi phí sản xuất, lợi nhuận nhiều hơn”.

Phó tổng giám đốc kinh doanh Công ty Cổ phần Mía đường Thành Thành Công Tây Ninh (TTCS), bà Dương Thị Tô Châu, cho hay: “Hiện đường lỏng Trung Quốc nhập về cảng TP.HCM giá khoảng 12.000 đồng/kg. Mức giá này rẻ hơn nhiều so với đường trắng bán trong nước 14.000-17.900 đồng/kg tùy loại. Chưa kể độ ngọt của loại đường lỏng gấp 1,1-1,3 lần so với đường trắng trong nước. Điều này cũng là nguyên nhân chính khiến lượng đường tồn kho ở mức cao kỷ lục trong lịch sử ngành mía đường từ trước đến nay”.

Có hiện tượng gian lận thương mại

Hiện nay thuế suất nhập khẩu đường trong hạn ngạch thuế quan là 5% từ các nước ASEAN và 25% đối với đường thô; 40% đối với đường trắng nếu nhập khẩu từ các nước ngoài ASEAN. Thuế nhập khẩu ngoài hạn ngạch thuế quan là 80% đối với đường thô và 85% đối với đường trắng.

Thế nhưng bà Dương Thị Tô Châu khẳng định đường lỏng nhập khẩu từ Trung Quốc lại đang được hưởng mức thuế 0%.

Bà Châu nói: “Đáng lẽ đường lỏng Trung Quốc nhập về Việt Nam phải chịu mức thuế 13%. Nhưng để né khoản thuế này, đường lỏng Trung Quốc được tuồn qua các nước ASEAN sau đó mới xuất vào Việt Nam để được miễn thuế, né thuế”.

Chủ tịch VSSA Phạm Quốc Doanh cho biết thêm nguồn đường lỏng từ các nước ngoài ASEAN đang được tạm nhập vào các nước thuộc khu vực này, sau đó “hóa phép” nguồn gốc xuất xứ rồi xuất khẩu vào Việt Nam để hưởng thuế 0%. Do không phải nộp thuế, có hiện tượng gian lận thương mại nên đường lỏng thường có giá bán rẻ hơn so với đường trong nước.

Đường Việt Nam lao đao vì bị đường lạ  Trung Quốc tấn công- Trong ảnh: Chế biến, đóng gói đường tại một doanh nghiệp- Quang Huy

Ông Doanh nhấn mạnh: “Loại đường lỏng này được các công ty sản xuất các sản phẩm chế biến từ đường sử dụng nhưng lại không cơ quan nào kiểm soát, giá rẻ, độ ngọt lại cao và cạnh tranh thiếu công bằng với đường nội địa. Đó là chưa kể trên thế giới vẫn còn nhiều tranh cãi về lợi ích, tác hại của loại đường lỏng. Do vậy các cơ quan chức năng cần nghiên cứu, có biện pháp kiểm soát chặt chẽ”.

Tương tự, bà Châu nói: “Một số nghiên cứu trên thế giới chỉ ra loại đường lỏng này được chiết xuất từ phương pháp thủy phân, có cho thêm các chất hóa học nên ảnh hưởng phần nào đến sức khỏe người sử dụng. Một số nước cũng có những quy định hạn chế loại chất ngọt thay thế này. Điều đáng lo là loại đường lỏng này có thể được chiết xuất từ bắp biến đổi gen, do vậy Việt Nam cần kiểm soát chặt”.

Trước phản ánh của các công ty chế biến đường, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam cho biết: “Với tác động của loại đường này đến ngành mía đường trong nước, chúng tôi sẽ tập hợp ý kiến của các doanh nghiệp và hiệp hội, sau đó sẽ có những giải pháp cụ thể”.