Nghệ sĩ Kim Xuyến: Đằng sau tiếng cười là những nỗi niềm...

Một đời nghệ sĩ gắn liền với những vai phụ

Nhắc đến nghệ sĩ Kim Xuyến, người ta lại nhớ ngay đến một gương mặt lúc nào cũng chao chát, chua ngoa, ghê gớm… mà cũng đầy hài hước. Phong cách diễn của bà đặc trưng đến nỗi cứ mỗi lần bà xuất hiện trên sân khấu hay truyền hình, người ta nhắm mắt lại vẫn nhận ra bà. Dù chưa một lần đóng vai chính nhưng những vai phụ hoặc vai phản diện của bà trong các bộ phim truyền hình: “Đông - Ki ra phố”, “Nửa vầng trăng còn lại”, “Con sẽ làm cô chủ”, “Năm ngày làm thượng đế”… và trong các tiểu phẩm hài của “Gặp nhau cuối tuần”, hài Tết cũng đã để lại những ấn tượng khó phai.

Nghệ sĩ Kim Xuyến trong một phim đóng chung với cố nghệ sĩ Văn Hiệp. Ảnh: TL.

Trên sân khấu hoặc trước ống kính truyền hình là thế nhưng nếu gặp Kim Xuyến ngoài đời khó ai có thể hình dung về người nữ nghệ sĩ hài này bởi bà lúc nào cũng vội vàng, thoăn thoắt và rất hiền lành... Đã ngoài 70 tuổi nhưng bà vẫn tự đi xe máy đến trường quay, vẫn tự chuẩn bị mọi thứ cho vai diễn của mình không cần nhờ ai giúp đỡ. Trong ngày giỗ Tổ nghiệp sân khấu mới đây, nhiều người đã “tròn xoe mắt” khi thấy bà thoăn thoắt chở NSƯT Lê Mai đến Cung Văn hóa Hữu nghị Việt Xô dự lễ rồi lại đưa nữ nghệ sĩ về nhà bằng chiếc xe máy đã cũ.

Nghệ sĩ Kim Xuyến bảo rằng, gần 50 năm bà gắn bó với nghệ thuật, mang nhiều tiếng cười đến cho khán giả gần xa nhưng cuộc đời bà lại có những nỗi niềm khó nói. Bà không bao giờ ngờ được rằng, cuộc đời bà đang chảy êm ru như một dòng sông bỗng đến khúc cuối lại gập ghềnh, quanh co.

Nữ nghệ sĩ kể, bà đến với nghệ thuật hoàn toàn tình cờ do “bị” nhiều người “xúi” khi thấy bà có gương mặt xinh xắn, giọng nói oang oang và tính tình vui vẻ. Năm 1962, bà rời xứ Đoài (huyện Hoài Đức, Hà Tây) khăn gói thi tuyển vào Đoàn Văn công Hà Nội (nay là Nhà hát kịch Hà Nội). Trong 5 năm đầu được nhận vào đoàn, bà chỉ được giao đóng những vai phụ, vai quần chúng nhỏ trên sân khấu. Điều này khiến bà đầy hoang mang về con đường mình đã chọn. Tuy nhiên, tình cảm của đồng nghiệp, đạo diễn cộng thêm nhiệt huyết với nghề đã giữ bà ở lại.

Năm 1980, bà được cố đạo diễn Phạm Văn Khoa mời thử vai chị Dậu trong phim “Tắt đèn” nhưng khi quay thử thì ông lắc đầu vì mắt của bà sắc và lông mày trông dữ tướng quá. Từ đó, bà gắn bó với những vai phụ hoặc vai phản diện. Và vai phụ khiến bà để lại nhiều dấu ấn nhất chính là vai chị Tâm bán phở trong phim “Canh bạc” của đạo diễn Lưu Trọng Ninh. Đây là vai đanh đá, chua ngoa và lẳng lơ nhưng phía sau hình ảnh ấy là vẻ đẹp của trái tim và lòng nhân hậu. Hai tháng rong ruổi cùng đoàn phim ở vùng sông Đà (Hòa Bình) để lại trong bà nhiều kỷ niệm về những ngày làm phim nghiêm túc, đầy tâm huyết với nghề.

Sau này, có những vở kịch bà chỉ xuất hiện đúng một cảnh, có những bộ phim bà xuất hiện từ đầu đến cuối nhưng chỉ là để tạo hiệu ứng vui vẻ cho phim... Tất cả bà đều nhận và làm hết trách nhiệm của mình mà không than vãn nửa lời.

Nghệ sĩ Kim Xuyến "cười thả ga" trong một lần tham gia chương trình "Bữa trưa vui vẻ". Ảnh: TL.

"Ngày xưa đời sống khó khăn, nghề diễn viên chẳng mang lại thu nhập là bao. Nhiều người cũng vì không chịu được đồng lương ít ỏi từ nghề diễn mà từ bỏ. Tôi thì chưa bao giờ nghĩ đến việc giã từ, "đóng gói” niềm đam mê của mình dù rằng đã có thời tôi mở cửa hàng cho thuê áo cưới làm ăn cũng khá được”, nghệ sĩ Kim Xuyến trải lòng.

Với bà, phụ hay chính, nhiều hay ít... không quan trọng, quan trọng hơn cả là bà được sống với nhân vật, được cống hiến cho nghệ thuật. Nhờ sự bình dị đó mà càng luống tuổi nghệ sĩ Kim Xuyến lại càng được mời tham gia nhiều dự án khác nhau như: quảng cáo, giao lưu truyền hình, đóng phim hài Tết, tiểu phẩm sân khấu, phim truyền hình... Và bất cứ ở đâu có sự xuất hiện của bà là lại có tiếng cười đầy vui vẻ và hồn nhiên.

Đoạn cuối gập ghềnh!

Nghệ sĩ Kim Xuyến kể, bà gặp vị hôn phu của mình trong một buổi bóng đá giao lưu của Đội bóng pháo binh và Đoàn văn công Hà Nội. Năm 1964. Với vẻ đẹp và sự sôi nổi của mình, Kim Xuyến đã khiến cho cầu thủ mặc áo lính Bùi Quý Quang phải xao xuyến. Ông Quang vốn là một người hiền lành, ít nói nhưng chính sự đối ngược về tính cách ấy lại là sức hút mãnh liệt để cho hai trái tim ấy yêu nhau. Đến năm 1966 hai người tổ chức đám cưới.

Thời cưới nhau bà mới tròn 20 tuổi, còn ông 22 tuổi. Hai năm sau, bà sinh con gái đầu lòng và cách một năm sau, bà sinh con thứ hai. Hai cô con gái lớn của bà đã định cư ở Đức nhiều năm nay, còn cậu con trai sau khi tốt nghiệp Đại học đã ở lại Hà Nội làm việc và lập gia đình.

Nghệ sĩ Kim Xuyến đã hơn 10 năm chăm chồng bị tai biến. Ảnh: Thanh Hà.

Năm 2004, chồng bà sang Đức thăm các con không may bị tai biến mạch máu não. Ngày đón chồng trở về với một cánh tay anh buông thõng, chân chống nạng bà đã không kìm được nước mắt. Cứ tưởng cả đời vất vả mưu sinh để lo cho chồng con, cuối đời sẽ được nghỉ ngơi an nhàn nào ngờ tai họa đổ xuống khiến bà vướng bận còn hơn có con mọn.

Hơn 12 năm qua, bà tự tay chăm sóc ông từ bữa ăn, giấc ngủ, đưa ông đi vật lý trị liệu, giúp ông luyện tập hàng ngày... Trong suốt chừng ấy năm chồng gặp tai biến, trừ những ngày mưa hay rét mướt quá, còn lại cứ 9 giờ đến 11 giờ mỗi ngày, người dân sống quanh khu vực vườn hoa Hàng Đậu lại thấy nghệ sĩ Kim Xuyến đèo chồng trên chiếc xe máy ra đó để luyện tập.

“Từ khi ông nhà tôi bị bệnh, tôi không dám nhận sô nào xa nhà hay diễn vào ban đêm. Các nghệ sĩ trẻ thi thoảng ngỏ lời: "Cô cháu mình đi diễn, làm mấy tiểu phẩm cười vẫn “ăn” đấy cô ạ". Nghe bùi tai và không phải ai cũng được "rủ rê" nhưng tôi kiên quyết lắc đầu. Có lúc niềm yêu nghề trong tôi trỗi dậy trước vai diễn hay, với chuyến đi chỉ hai ngày... Thế nhưng, tôi không muốn khi đêm xuống, ông ấy lại phải một mình dò dẫm trong ngôi nhà”, nữ nghệ sĩ ngậm ngùi.

Nghệ sĩ Kim Xuyến bảo, từ ngày chồng bà bị bệnh, bà có thêm “nghề” y tá. Để có thể hỗ trợ ông trong việc tập luyện và chữa bệnh, bà phải học cách sử dụng một số dụng cụ y tế, học cách giúp chồng tập luyện theo phương pháp vật lý trị liệu. Không những thế, bà còn phải học chế biến các món đặc biệt dành riêng cho ông...

Bản thân bà cũng bị mỡ trong máu và huyết áp cao nên sức khỏe cũng lên xuống thất thường Nhiều khi bà không dám đo huyết áp vì sợ phải nằm viện và uống thuốc. Những năm trước, khi sức khỏe còn tốt bà còn làm được nhiều việc, nay càng có tuổi, sức khỏe càng yếu thì bà lại chỉ chủ yếu chăm sóc ông. Nói là vậy nhưng nghệ sĩ Kim Xuyến vẫn “rực sáng lên” khi nói đến chuyện đóng phim, đi diễn... Với bà ngoài niềm vui bên chồng con lúc tuổi già thì niềm vui được sống trong không khí tập vở diễn, không khí trường quay, không khí bận rộn của nghệ thuật cũng là một niềm vui lớn lao mà hiếm ai có được.

Dù đã ngoài 70 nhưng nữ nghệ sĩ hài duyên nhất miền Bắc vẫn đam mê nghề diễn. Ảnh: TL.

Bà bảo rằng, bà may mắn được Tổ nghiệp phù hộ, được anh chị em đồng nghiệp yêu quý và được khán giả yêu thương nên thỉnh thoảng bà vẫn được mời đi diễn. Những hôm có lịch diễn, bà phải tranh thủ lo lắng mọi thứ cho ông xong mới tất tả chạy đến điểm diễn. Hết giờ diễn, người ta lại thấy bà vội vàng phi xe máy về nhà. Bà bảo không yên tâm nếu không phải tự tay mình chăm lo cho chồng.

Có những lúc mệt mỏi quá, nghĩ về thân phận mình bà cũng nức nở khóc. Rồi có những lúc buồn quá bà lại mang cả nỗi buồn vào tiếng cười lên sân khấu. Khán giả xem cứ nghĩ bà đang có cuộc sống viên mãn lắm nhưng ít ai biết rằng đằng sau tiếng cười đó là những nỗi niềm không biết tỏ cùng ai.

Hà Tùng Long