Cuộc chiến băng đảng khiến hàng chục tù nhân Brazil bị chặt đầu

Nhà tù Anisio Jobim sau cuộc bạo loạn. Ảnh: REX

Đất nước Brazil khởi đầu năm 2017 bằng một vụ nổi loạn đẫm máu kéo dài suốt 17 giờ trong nhà tù tư nhân Anisio Jobim ở thành phố Manaus, khiến ít nhất 56 người bị sát hại, 180 tù nhân trốn thoát. Vụ thảm sát này là hậu quả của cuộc chiến khốc liệt giữa hai băng đảng tội phạm ma túy lớn nhất Brazil, nơi những cuộc thanh toán vẫn diễn ra ngang nhiên trong nhà tù, theo NYTimes.

Trong cuộc nổi loạn, các thành viên băng ma túy Bắc Tộc (Familia do Norte) đã chặt đầu, hành quyết nhiều tay chân của băng đảng đối địch Bộ chỉ huy Tối cao Thủ đô (PCC), một trong những nhóm tội phạm lớn nhất Brazil. Cảnh sát bang Amazonas đã do dự không muốn can thiệp vào cuộc nổi loạn, vì lo ngại có thể khiến tình hình tồi tệ hơn.

Vài ngày trước khi xảy ra vụ bắn giết, các giám ngục nghi ngờ vũ khí đã được tuồn lậu vào buồng giam của các thành viên băng ma túy. Sau cuộc nổi loạn, cảnh sát đã thu được nhiều khẩu súng lục trong các buồng giam.

Các điều tra viên cũng tìm thấy một mạng lưới đường hầm được đào chằng chịt bên dưới nền nhà loang lổ máu của nhà tù, chứng tỏ cuộc tấn công đã được lên kế hoạch kỹ càng từ trước. Đây là hậu quả của cuộc chiến tranh giành quyền kiểm soát khu vực biên giới giữa bang Mato Grosso do Sul của Brazil với Paraguay giữa băng Bắc Tộc và PCC.

Theo sở cảnh sát Amazonas, băng Bắc Tộc bắt đầu gây dựng lực lượng từ năm 2007 để chống lại băng PCC từ bang Sao Paulo tràn vào khu vực này để tìm cách kiểm soát tuyến đường buôn lậu cocaine từ Colombia tới Brazil qua thành phố Manaus. Các cuộc đụng độ lẻ tẻ giữa hai băng thường xuyên diễn ra, mặc dù tên trùm số một Jose Roberto Fernande Barbosa của băng Bắc Tộc đang bị giam tại nhà tù liên bang ở thành phố Mato Grosso do Sul.

Căng thẳng bắt đầu gia tăng từ tháng 6 năm ngoái, khi tên tội phạm ma túy Jorge Rafaat Toumani của băng Bắc Tộc bị giết trong một trận đấu súng kinh hoàng kéo dài nhiều giờ ở thành phố biên giới Pedro Juan Caballero. PCC bị coi là thủ phạm gây ra trận đấu súng này.

Đến giữa tháng 10, mối thù giữa Bắc Tộc và PCC biến thành những cuộc thanh toán lấy số má bên trong các nhà tù ở miền bắc Brazil, khi băng PCC tìm cách liên minh với các nhóm tội phạm địa phương để giành thế áp đảo trước đối thủ.

Vụ thanh toán quy mô lớn đầu tiên diễn ra tại nhà tù Boa Vista, bang Roraima, khiến 10 tù nhân bị sát hại. Ngay sau đó là vụ bắn giết tương tự diễn ra ở nhà tù Porto Velho, bang Rondonia. Tại thành phố Rio Branco, thủ phủ bang Acre, 9 vụ ám sát diễn ra liên tiếp trong nhà tù và trên đường phố chỉ trong vòng 24 giờ. Cảnh sát đều khẳng định tất cả những vụ giết người này đều là hậu quả của cuộc chiến băng đảng.

Cảnh sát đặc nhiệm Brazil được huy động để vãn hồi trật tự tại nhà tù. Ảnh: AFP

Nhà tù Anisio Jobim nằm ở thành phố có tình trạng bạo lực và tỷ lệ tội phạm tồi tệ nhất Brazil. Nhà tù này được xây dựng để chứa tối đa 454 tù nhân, nhưng hiện nay nó là nơi giam giữ tới 1.244 người. Tình trạng chật chội, an ninh lỏng lẻo cùng những mâu thuẫn âm ỉ giữa hai băng tội phạm khiến cuộc nổi loạn là "không thể tránh khỏi", theo các quan chức an ninh Brazil.

'Nhà nước' trong nhà tù

Trong hơn hai thập kỷ qua, 24 trên 26 bang của Brazil đã chứng kiến các vụ bạo lực kinh hoàng diễn ra trong nhà tù. Vụ bạo loạn đẫm máu nhất diễn ra vào năm 1992, khi 111 tù nhân bị sát hại tại nhà tù Carandiru của bang Sao Paulo.

Ban đầu, các vụ bạo loạn chỉ là hành động tự phát của tù nhân nhằm đòi cải thiện điều kiện giam giữ. Thế nhưng vụ bạo loạn mới nhất ở nhà tù thành phố Manaus là dấu hiệu cho thấy cuộc chiến tranh giành quyền kiểm soát nhà tù và hoạt động buôn bán cocaine đang mở rộng và khốc liệt hơn giữa các băng đảng tội phạm nước này.

Theo Robert Muggah, chuyên gia tại tổ chức tư vấn độc lập Viện Igarape của Brazil, những tên tội phạm băng đảng ma túy đang đóng vai trò như các thẩm phán, bồi thẩm đoàn và kẻ thi hành án trong các nhà tù. Các chuyên gia mô tả tình trạng này là "hai nhà nước song song", khi chính quyền chỉ giữ vai trò kiểm soát mang tính biểu tượng tại các nhà tù.

Chính phủ Brazil đã đối phó bằng cách triển khai lực lượng cảnh sát quân sự đến giám sát những nhà tù có tình hình phức tạp nhất, nhưng giải pháp này tỏ ra không hiệu quả, khi các băng nhóm tội phạm đã quá lộng hành trong nhà tù và tiếp tục gieo rắc tội ác.

Tình trạng quá tải tại các nhà tù khiến cuộc chiến băng đảng càng thêm tồi tệ. Ảnh minh họa: REX

"Có đến 10 người bị giam trong một buồng nhỏ hẹp. Nếu ai đó quyết định sẽ hành quyết một bạn tù, sẽ rất khó để ngăn chặn", Emyyson da Silva, cảnh sát trưởng bang Acre, thừa nhận.

Với việc chính phủ Brazil chưa đưa ra được những biện pháp hữu hiệu để ngăn chặn tình trạng bạo lực giữa các băng đảng, vụ thảm sát ở nhà tù Anisio Jobim chắc chắn không phải là hồi kết của cuộc chiến đẫm máu này. "Kinh nghiệm rồi sẽ được rút ra, nhưng với một cái giá vô cùng đắt", Fabiano Maisonnave, một chuyên gia về an ninh của Brazil, nhấn mạnh.