Bài phát biểu khiến Hillary Clinton vụt sáng thành ngôi sao thời sinh viên

Hillary Rodham phát biểu trong lễ trao bằng tại Đại học Wellesley năm 1969. Ảnh: Washington Post

Năm 1969, hiệu trưởng đại học Wellesley, Ruth Adams, mời thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Edward Brooke đến phát biểu tại lễ trao bằng thứ 91 của trường. 

Eleanor "Eldie" Acheson, bạn của Hillary và là cháu của cựu ngoại trưởng Mỹ Dean Acheson, đã nỗ lực tác động để Hillary, khi đó là chủ tịch hội sinh viên, được phát biểu tại buổi lễ này. Hiệu trưởng Adams ban đầu từ chối cho phép sinh viên lên diễn thuyết vì việc này chưa có tiền lệ, nhưng Acheson lập luận rằng sinh viên cũng cần thể hiện tiếng nói và thuyết phục bà Adams thành công.

Hillary Rodham (tên thời con gái của bà Hillary Clinton) là sinh viên đầu tiên trong lịch sử Đại học Wellesley được phát biểu tại lễ trao bằng.  

Jan Piercy, một người bạn thân của Hillary, cho biết Hillary rất lo lắng về bài phát biểu. Bà Hillary sau này kể lại rằng bà đã thức trắng đêm để chuẩn bị. Hillary đã cho Alan Schechter, người cố vấn luận văn của mình xem bản thảo và xin nhận xét của Acheson, nhưng không hỏi ý kiến bà Adams. Bà Adams đã cố yêu cầu Hillary tiết lộ trước bài phát biểu nhưng Hillary từ chối. 

Hillary thời điểm đó không có gì để mất. Cô đã hoàn thành thời gian học ở Wellesley và được nhận vào trường luật của Đại học Yale. "Cô ấy tham gia vào một cuộc đấu trí chính trị", Mary Shanley, cựu sinh viên trường Wellesley, nói.

Ngày 31/5/1969, hơn 2.000 sinh viên tập trung để tham dự lễ trao bằng của trường. Bài diễn thuyết của ông Brooke được cho là mang thái độ trịch thượng về phong trào của sinh viên. Bà Clinton sau này viết trong cuốn tự truyện của mình rằng ông có cách nhìn lỗi thời. Ông minh họa tiến bộ xã hội bằng cách đề cập việc tỷ lệ đói nghèo giảm và thúc giục sinh viên không "nhầm lẫn giữa sự hăng hái của các cuộc biểu tình với giá trị của thành tựu".

Vào thời điểm đó, phong trào biểu tình của sinh viên Mỹ diễn ra rất rầm rộ, một số cuộc biểu tình thậm chí biến thành bạo lực. Tại Wellesley, phong trào sinh viên không chỉ diễn ra trong khuôn viên nhà trường mà còn ở các ngôi làng. Sinh viên giơ khẩu hiệu yêu cầu công bằng trong nhà đất, phản đối phân biệt chủng tộc và phản đối chiến tranh Việt Nam. Thực tế, Hillary không phải là người lãnh đạo trong các hoạt động này, nhưng bà đã nhiều lần nộp đơn lên trường để kiến nghị về các vấn đề bà cho là phân biệt chủng tộc.

Bà Adams sau đó giới thiệu người phát biểu tiếp theo là Hillary, miêu tả cô là người "vui vẻ, hài hước, một bạn đồng hành và một người bạn tốt".

Hillary lên sân khấu và quay sang nhìn ông Brooke. "Chúng tôi chưa được đứng ở vị trí lãnh đạo và cầm quyền. Nhưng chúng tôi có quyền không thể bỏ qua là chỉ trích và phản đối mang tính xây dựng", Hillary mạnh mẽ đáp trả bài phát biểu của ông Brooke. Những lời lẽ này là do cô ứng biến chứ chưa được chuẩn bị trong bài phát biểu.

"Mỗi cuộc biểu tình, mỗi sự bất bình, dù là qua báo cáo khoa học cá nhân hoặc biểu tình ở bãi đậu xe đều là nỗ lực không nao núng để tạo ra bản sắc trong thời đại này", Hillary nói.

"Có nghĩa lý gì khi biết rằng 13,3% người dân nước ta đang sống dưới mức nghèo đói? Đó chỉ là một tỷ lệ phần trăm. Chúng tôi không quan tâm đến việc xây dựng lại xã hội, chúng tôi quan tâm đến tái thiết con người", Hillary nhắm vào ông Brooke.

Acheson quan sát bài phát biểu từ hàng ghế đầu. Cô tránh nhìn vào mắt bà Adams, biết rằng hiệu trưởng cảm thấy bị phản bội. Alton Frye, người viết diễn văn cho ông Brooke, cho biết thượng nghị sĩ bất ngờ khi một sinh viên thẳng thắn đối đáp bài phát biểu của mình. 

Khi Hillary kết thúc bài phát biểu, những tràng pháo tay kéo dài 34 giây. Các sinh viên đứng dậy để hoan hô cô. "Chúng tôi tự hào về cô ấy và tự hào về bản thân mình", Acheson nói.